Mọi người đều có những lúc hứng thú với tình dục và những lúc khác thì không. Nhưng nếu bạn bị mất hứng thú liên tục trong quan hệ tình dục, ham muốn tình dục thấp hoặc không có, bạn có thể bị rối loạn ham muốn tình dục. Tình trạng này rất phổ biến, chỉ xảy ra trong một khoảng thời gian hoặc là một vấn đề mà bạn phải đối mặt suốt đời. Bác sĩ hoặc nhà trị liệu có thể giúp bạn điều trị rối loạn ham muốn để có một đời sống tình dục thỏa mãn hơn.

• Khái niệm

Rối loạn chức năng ham muốn tình dục là giảm hoặc không có cảm giác hứng thú hoặc ham muốn tình dục, không có suy nghĩ hoặc tưởng tượng về tình dục và thiếu ham muốn đáp ứng, hiếm hoặc không có động cơ để cố gắng kích thích tình dục.

• Tỷ lệ

Rối loạn ham muốn tình dục có thể gặp ở bất kì giới tính hay độ tuổi nào. Tuy nhiên, phổ biến ở nữ giới hơn nam giới.

Đối với nữ giới, tỷ lệ có biểu hiện mức độ hứng thú tình dục thấp dao động trong khoảng 17-55%. Tỷ lệ này tăng lên theo tuổi, với khoảng 10% phụ nữ dưới 49 tuổi có mức độ hứng thú tình dục thấp, sau đó tăng gấp đôi lên 22% ở những người 50-65 tuổi và một lần nữa tăng gấp đôi lên 47% ở những người 66-74 tuổi.

Đối với nam giới, nhìn chung các nghiên cứu công bố về tỷ lệ rối loạn ham muốn/ hứng thú tình dục ở những người 40-80 tuổi mà không cần điều chỉnh độ tuổi, dao động từ 8-18%. Trong năm báo cáo khác ở Úc, Argentina, Đông Nam Á, Hàn Quốc và Ý, tỷ lệ rối loạn chức năng ham muốn/hứng thú tình dục không có bất kỳ tác động lão hóa rõ rệt nào, khoảng 25% được báo cáo trong độ tuổi 16-59 và 40-80 tuổi.

• Nguyên nhân

Nhiều tình trạng cơ thể hoặc tâm thần có thể gây ra rối loạn ham muốn tình dục.

Bác sĩ sẽ loại trừ bất kỳ nguyên nhân y tế hoặc sử dụng chất gây nghiện nào. Họ cũng có thể xác định xem việc không ham muốn tình dục là do các vấn đề sức khỏe tâm thần hay một mối quan hệ tình dục mới.

Các nguyên nhân tâm lý, tâm thần:

• Sức khỏe tâm thần: Lo âu, trầm cảm, stress, các vấn đề về hình ảnh cơ thể, lòng tự trọng thấp hoặc trước đây từng bị lạm dụng tình dục hoặc cơ thể.
• Các vấn đề về mối quan hệ: Mâu thuẫn với bạn tình, thiếu tin tưởng vào bạn tình.
• Các vấn đề về giấc ngủ: Bạn quá mệt mỏi với chuyện tình dục.

Các nguyên nhân sinh học:

• Mất cân bằng hóa học: Nồng độ các chất trung gian hóa học trong não có thể bị giảm, làm gián đoạn ham muốn và chức năng tình dục.

• Nội tiết tố: Nồng độ thấp của các hormon sinh dục như testosterone, hormon tuyến giáp, hoặc mãn kinh ở phụ nữ.
• Thời kì mang thai, chuyển dạ và sinh nở hoặc cho con bú.
• Lão hóa: Một số người mất hoặc giảm ham muốn tình dục khi lớn tuổi.
• Các bệnh viêm ruột, bệnh Crohn, viêm loét đại tràng hoặc các loại thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh này.
• Các bệnh cơ thể khác: Đái tháo đường, ung thư, tiểu không kiểm soát, bệnh đa xơ cứng, bệnh tim, bệnh tuyến giáp, bệnh Addison, bệnh Cushing, tổn thương não thùy thái dương, suy thận, đột quỵ, HIV.
• Theo nghiên cứu, cắt bỏ tử cung không gây rối loạn ham muốn tình dục ở phụ nữ. Trên thực tế, những phụ nữ cắt bỏ tử cung có thể có ham muốn và chức năng tình dục tương tự hoặc thậm chí tốt hơn sau khi phẫu thuật.
• Tác dụng không mong muốn của thuốc: Thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu, thuốc chống loạn thần, điều trị đau, hóa trị, thuốc huyết áp, thuốc ung thư ức chế hormon.

Các dấu hiệu nhận biết

• Ham muốn tình dục giảm.
• Không có tưởng tượng tình dục hoặc suy nghĩ về tình dục.
• Tránh quan hệ tình dục hoặc tiếp xúc bộ phận sinh dục với bạn tình.
• Đau khổ khi nghĩ đến việc quan hệ tình dục.
• Lo lắng về việc thiếu ham muốn tình dục và hoạt động tình dục là dấu hiệu quan trọng nhất. Nếu việc thiếu ham muốn tình dục không khiến bạn hoặc đối tác của bạn quan tâm thì đó không phải là rối loạn.

Chẩn đoán

Tiêu chuẩn chẩn đoán theo phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 của Tổ chức Y tế Thế giới, 1992 (ICD-10), mã hoá trong mục F52.0: Thiếu hoặc mất ham muốn tình dục, chẩn đoán dựa vào các tiêu chuẩn sau:

Các tiêu chuẩn chung đối với rối loạn chức năng tình dục phải được đáp ứng:

• Người bệnh không thể tham gia quan hệ tình dục như mong muốn.
• Sự rối loạn chức năng này xảy ra thường xuyên, có thể đôi khi không có.
• Sự rối loạn chức năng tồn tại trong ít nhất sáu tháng.
• Sự rối loạn chức năng này hoàn toàn không do bất kỳ một rối loạn hành vi hoặc rối loạn tâm thần nào khác trong ICD-10, hoặc rối loạn cơ thể nào (như rối loạn nội tiết), hoặc không do các thuốc điều trị.

Thiếu hoặc mất ham muốn tình dục, biểu hiện bằng sự suy giảm việc tìm kiếm các dấu hiệu gợi dục, suy giảm những suy nghĩ về tình dục kết hợp với các cảm giác ham muốn hoặc thích thú hoặc giảm những hình ảnh tưởng tượng về tình dục.

Thiếu thích thú trong việc tiến hành các hoạt động tình dục với bạn tình hoặc khi tự thủ dâm, gây ra tần suất hoạt động tình dục giảm rõ ràng so với mong đợi, theo lứa tuổi và bối cảnh, hoặc gây ra sự giảm tần suất rõ ràng so với mức độ hoạt động tình dục cao hơn nhiều trước đó.

• Điều trị

Nói chuyện với bác sĩ nếu bạn có các triệu chứng rối loạn ham muốn tình dục. Họ có thể chỉ định các phương pháp điều trị hoặc giới thiệu bạn đến nhà trị liệu tình dục hoặc chuyên gia tư vấn về mối quan hệ. Dưới đây là một số phương pháp điều trị rối loạn ham muốn tình dục:

• Bài tập Kegel: Nữ giới và nam giới đều có thể cải thiện lưu lượng máu, cảm giác

và chức năng tình dục ở bộ phận sinh dục bằng các bài tập Kegel hoặc sàn chậu. Bạn được hướng dẫn cách xác định vị trí các cơ phù hợp, sau đó siết chặt và thả lỏng chúng lặp đi lặp lại. Cố gắng tập 10-15 bài tập Kegel ba lần mỗi ngày.

• Lối sống lành mạnh: Tập thể dục có thể cải thiện thể chất, tâm trạng và mức năng lượng của bạn. Nếu căng thẳng làm giảm ham muốn tình dục, hãy tìm cách thư giãn, bao gồm các bài tập thở, thiền hoặc chỉ cần ngủ nhiều hơn. Cắt giảm rượu, không hút thuốc và ngừng sử dụng ma túy.

• Thủ dâm, thử nghiệm đồ chơi tình dục hoặc máy rung, xem phim hoặc đọc tài liệu kích thích tình dục có thể giúp bạn tăng ham muốn tình dục.

• Các liệu pháp có thể điều trị rối loạn ham muốn tình dục do sức khỏe tâm thần hoặc các vấn đề trong mối quan hệ:

• • Liệu pháp tâm lý, liệu pháp cặp đôi hoặc liệu pháp tình dục cho phép bạn chia sẻ về các triệu chứng rối loạn ham muốn tình dục của mình với một chuyên gia, giúp bạn giải quyết các vấn đề sức khỏe tâm thần. Chuyên gia trị liệu có thể chỉ định màn dạo đầu tình dục hoặc các kỹ thuật tình dục để giúp bạn và đối tác có đời sống tình dục thỏa mãn hơn.
  • Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT) có thể điều trị rối loạn ham muốn tình dục do trầm cảm, lo âu hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác. Chuyên gia trị liệu giúp bạn tập trung vào những suy nghĩ tiêu cực liên quan đến tình dục và học cách đối phó với chúng. CBT cũng có thể bao gồm thủ dâm để giúp nam giới duy trì sự cương cứng cho đến khi xuất tinh.
• Một số loại thuốc và hormon có thể giúp điều trị các triệu chứng rối loạn ham muốn, tăng ham muốn hoặc cải thiện chức năng tình dục: cần được bác sĩ kê đơn và hướng dẫn sử dụng.
• Các loại thảo mộc như yohimbe và rễ nhân sâm được cho là có tác dụng cải thiện ham muốn tình dục, nhưng không có bằng chứng khoa học nào cho thấy những chất bổ sung này thực sự hiệu quả.

Bản quyền thuộc – TS.BS. Nguyễn Thị Phương Mai

Viện Sức khoẻ Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai