Bài viết của Bác sĩ chuyên khoa tâm thần I TT ƯT, BSCK II Nguyễn Minh Tuấn.
Mang thai giả là một hiện tượng hiếm gặp ở phụ nữ. Tình trạng này thường có các triệu chứng gần giống với mang thai thật, chẳng hạn như mệt mỏi, buồn nôn hoặc thay đổi kích thước ngực. Mang thai giả là một vấn đề liên quan đến tâm lý, đôi khi cũng có thể xảy ra do phụ nữ mắc phải một số căn bệnh nhất định.
(False pregnancy hoặc phantom pregnancy hoặc hysterical pregnancy hoặc jestation, nhưng phổ biến nhất là thuật ngữ Pseudocyesis)
Bệnh án lâm sàng: cách đây 35 năm tối có điều trị cho 1 phụ nữ tên M, que ở Ninh Bình, làm ruộng. Chị lấy chồng đã được 4 năm nhưng vẫn chưa có thai do chồng chị là sĩ quan quân đội công tác xa nhà, lâu lâu mới có dịp về nhà ngắn ngày, do áp lực của gia đình nhà chồng và mong muốn sớm có con, chồng chị lần này đã xin nghỉ phép dài ngày về nhà. Lần này chị đã có biểu hiện có thai như ốm nghén, buồn nôn, thích ăn đồ chua…, cả gia đình hết sức vui mừng. Theo thời gian bụng chị ngày một to ra và mong chờ đến ngày sinh con. Thế nhưng quá 9 tháng 10 ngày rồi 10 tháng, 11tháng chị vẫn không có dấu hiệu chuyển dạ, chị đã đi khấm ở khoa sản BV Bạch mai và được kết luận không có thai và sau đó được chuyển sang khoa tâm thần để khám và điều trị. Sau khi thăm khấm và tham khảo y văn thế giới chúng tội chẩn đoán chị M mang thai giả và điều trị tâm lý 1 tháng sau bệnh nhân khỏi, bụng nhỏ trở lại như bình thường ra viện.
Khái niệm: “mang thai giả” có các biểu hiện triệu chứng lâm sàng bên ngoài cũng như bên trong giống như của người có thai nhưng thực tế trong bụng không có thai. Bệnh ít gặp ở người (so với chó, mèo và chuột). Thường liên quan nhiều tới yếu tố tâm lý, gây ra hay đổi hệ thống nội tiết của cơ thể nhất là trục Dưới đồi -Tuyến yên -Tuyến thượng thận, dẫn tới việc tăng tiết các hormone (estrogen, prolactin và cortisol) làm thay đổi cơ thể giống như thay đổi cơ thể khi có thai.
Theo bảng phân loại bệnh quốc tế lần thứ 10 (ICD10): mang thai giả được xếp vào mục các rối loạn tâm thần với mã bệnh F45.8.
Dịch tễ học: theo số liệu của Mỹ bệnh ngày càng ít. Vào những năm 1940 tỉ lệ mắc chứng bệnh này khoảng 1/250 người có thai. Tỉ lệ này giảm mạnh hiện nay còn khoảng 1-6/22000 người có thai, tuổi trung bình ở nữ khoảng 33 tuổi (trẻ nhất 6 tuổi, lớn nhât 79 tuổi). Hơn 2/3 phụ nữ có thai giả có chồng, 1/3 đã có thai ít nhất 1 lần. Phụ nữ là nạn nhân của loạn luân có nguy cơ cao hơn bị mang thai giả. Triệu chứng có thai giả cũng có thể xẩy ra ở đàn ông da đỏ (có tục lệ chồng nằm thay vợ để mọi người tới chúc mừng sau sinh). Ở Việt nam, năm 1994 Viện sức khoẻ tâm thần cũng tiếp nhận điều trị cho một phụ nữ được chẩn đoán có thai giả sau 10 tháng mang thai chưa sinh, người bệnh được chẩn đoán là có thai giả hysteria và được điều trị bằng liệu pháp tâm lý khỏi
Nguyên nhân: Có nhiều giải thích khác nhau nhưng không giải thích nào được chấp nhận vì sự phức tạp liên quan tới vỏ não, dưới đồi, nội tiết và các căn nguyên tâm lý. Các cơ chế được đề nghị bao gồm tác động của stress trên trục dưới đồi-tuyến yên-tuyến thượng thận, táo bón, tăng cân và các chuyển động của khí trong ruột.
– Theo thuyết phân tâm của Freud: đó là do xung đột giữa vô thức của người bệnh (luôn đòi hỏi mong mỏi có con) với ý thức thiếu sự kiểm soát với vô thức và chịu sức ép của siêu thức (gia đình, chồng, những người thân…muốn người bệnh mau chóng có con).
– Theo thuyến thần kinh-nội tiết của Hans Selye: khi stress tác động vào não bộ, làm thay đổi các dẫn truyền thần kinh, tác động vào các tuyến nội tiết (Dưới đồi-Tuyến yên- Tuyến thượng thận) làm thay đổi bài tiết các hormon, trong trường hợp này là tăng tiết estrogen, prolactin và cortisol.
– Theo thuyết Pavlop: bệnh thường xuất hiện ở những người có loại hình thần kinh nghệ sĩ yếu (nặng về cảm xúc, hay lo lắng, dễ xúc động, nhẹ về lý trí, thiếu sáng suốt, dễ bị ám thị và tự ám thị,), khi bị stress (ở đây là sức ép phải có con), gây ra các triệu chứng có thai giả thông qua cơ chế tự ám thị.
– Lưu ý: bệnh này xuất hiện hoàn toàn do vô thức, ngoài ý muốn của người bệnh, người bệnh không ý thức được, luôn tin rằng mình có thai, chứ không phải do ý thức, điều mà nhiều người gán cho họ là giả vờ, nói dối, ma làm… dẫn đến kỳ thị với người bệnh.
Biểu hiện lâm sàng: Triệu chứng của mang thai giả cũng giống như mang thai thật và khó để chẩn đoán phân biệt nếu chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng. Biểu hiện: mất kinh, buồn nôn buổi sáng, vú căng, có thể tiết sữa tăng cân, bụng to ra như có thai thật, tử cung to ra, mềm cổ tử cung…
Bệnh thường gặp ở những người nghèo, trình độ học vấn thấp, thiếu sự chăm sóc y tế, những người có tuổi thơ ấu bị lạm dụng tình dục, loạn luân, thiếu sự quam támawn sóc của cha mẹ…
Chẩn đoán: trước kia tỉ lệ mắc cao do chẩn đoán chỉ dựa vào lâm sàng. Nhưng hiện nay với sự tiến bộ của khoa học, sự nhận thức cao của người dân nên bệnh ngày càng ít gặp. Để sớm có kết luận chính xác, người bệnh nên đi khám thai định kỳ, siêu âm thai là một kỹ thuật đơn giả rẻ tiền, cho chẩn đoán chính xác hoặc xét nghiệm nước tiểu phát hiện có thai hay không…
Điều trị: phát hiện sớm qua siêu âm thai, xét nghiệm nước tiểu…Nếu xác định có thai giả nên chuyển người bệnh tới khám chuyên khoa tâm thần. Điều trị chủ yếu bằng liệu pháp tâm lý cá nhân, liệu pháp tâm lý gia đình…Thuốc giải lo âu có thể kết hợp nếu cần nhưng không nên kéo dài dễ gây lệ thuộc thuốc.
Phòng bệnh: nâng cao nhận thức cho phụ nữ về những vấn đề liên quan tới thai sản, tăng cường chăn sóc sức khoẻ sinh sản cho phụ nữ. Bồi dưỡng nhân cách cho người bệnh.
TT ƯT, BSCK II Nguyễn Minh Tuấn
Khoa khám bệnh-BVĐK Tâm anh
Nguyên phó viện trưởng VSKTT-BVBM
Nguyên giảng viên chính BMTT-ĐHYHN
Địa chỉ khám bệnh: Phòng khám chuyên khoa Tâm thần
Giờ mở cửa:
- SĐT | Zalo: 0913 512 821
- Tại phòng khám: Thứ 2 – Chủ nhật từ 14:00 – 17:00
- Tại BV ĐK Tâm Anh: Thứ 2 – Thứ 7 từ 07:30 – 12:00
- SĐT | Zalo: 098 2045825
- Tại phòng khám: Chủ nhật: 09:00 – 11:00
- Tại Viện sức khoẻ tâm thần – Bệnh viện Bạch mai: Thứ 2 – Thứ 6 từ 07:30 – 16:30
Địa chỉ Phòng khám:
- Số 3A ngõ 46 (vào ngõ 44 rồi rẽ trái ngay là ngõ 46) phố Hào nam, phường Ô chợ dừa, quận Đống đa, Hà nội .
